Οι δήμοι της αρχαίας Αθήνας

Εκτός από την Αθήνα υπήρχαν πολυάριθμοι δήμοι στην περιοχή της Αττικής. Οι δήμοι διακρίνονταν σε δήμους του άστεως, σε παράλιους δήμους και σε μεσόγειους δήμους. Οι σημαντικότεροι δήμοι του άστεως εκτός από την Αθήνα ήταν, ο Αλιμούς, ο Κολωνός, ο Πειραιάς, το Φάληρο, η Αλωπεκή, το Κυδαθήναιον, η Μελίτη, οι Λακιάδες, ο Ευώνυμος, ο Κολυττός και οι Σκαμβωνίδες. Ο Κολωνός βρισκόταν στις όχθες του Κηφισού στην θέση της σημερινής Αθηναϊκής συνοικίας. Ο Πειραιάς, το Φάληρο και ο Άλιμος βρίσκονταν στην ίδια θέση που βρίσκονται και σήμερα. Η Αλωπεκή βρισκόταν στην περιοχή της σημερινής Δάφνης ενώ το Κυδαθήναιον βρισκόταν πολύ κοντά στην πόλη της Αθήνας, από την βόρεια πλευρά της Ακρόπολης εκεί που σήμερα είναι η Πλάκα και η πλατεία Συντάγματος. Ο δήμος της Μελίτης βρισκόταν επίσης πολύ κοντά στην πόλη της Αθήνας, λίγο δυτικότερα του λόφου Νυμφών ^[32]. Νοτιότερα της Μελίτης βρισκόταν ο δήμος των Σκαμβωνιδών, ενώ ο Ευώνυμος ήταν ακόμα νοτιότερα στην περιοχή της σημερινής Ηλιούπολης. Ο δήμος Λακιαδών βρισκόταν δυτικά της Αθήνας πάνω στην ιερά οδό και είχε πάρει το όνομά του από τον ήρωα Λάκιο^[33].

Από τους πολυάριθμους παράλιους δήμους οι σημαντικότεροι ήταν ο Θορικός λίγο βορειότερα του σημερινού Λαυρίου, η Αιξωνή στην θέση της σημερινήςΓλυφάδας, η Ραφήνα, η Βραυρώνα, στην οποία υπήρχε και σημαντικός λατρευτικός χώρος της Αρτέμιδας, η Ελευσίνα, πολύ σημαντικός λατρευτικός χώρος επίσης, οΜαραθώνας, η Θρία στην θέση του σημερινού Ασπροπύργου (που έδωσε το όνομά της και στην πεδιάδα γύρω της (Θριάσιο πεδίο), η Ανάφλυστος στην θέση της σημερινής Αναβύσσου, οι Φρεάρριοι στη σημερινή Φέριζα κοντά στην Ανάβυσσο, το Λαύριο και ο Μυρρινούς στην περιοχή του σημερινού όρους Μερέντα και κοντά στη θέση του σημερινού Μαρκοπούλου. Στην θέση του σημερινού οικισμού Πόρτο Ράφτη βρισκόταν οι δήμοι Στειρίας και Πρασιών ενώ λίγο βορειότερα μεταξύ Στειρίας και Βραυρώνας βρίσκονταν οι Λαμπτρές ^[31].

Οι κυριότεροι δήμοι των Μεσογείων ήταν η Δεκέλεια στην περιοχή του σημερινού Τατοΐου, ο Αυλώνας, ο Χολαργός, η Κηφισιά, η Φλύα, το Άθμονον, η Λευκονόη, ηΕκάλη, ο Σφηττός, οι Αφίδνες, οι Αχαρνές, η Φυλή, οι Ελευθερές, η Οινόη, η Παιανία και η Παλλήνη. Ο Χολαργός βρισκόταν στην δυτική πλευρά του λεκανοπεδίου σε τελείως διαφορετική θέση από τον σημερινό Χολαργό^[34]. Η Φλύα βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Χαλανδρίου ενώ το Άθμονον βρισκόταν στην περιοχή τουΑμαρουσίου. Στην περιοχή αυτή υπήρχε ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδας^[35]. Στα σύνορα περίπου των σημερινών δήμων Ιλίου και Περιστερίου πρέπει να βρισκόταν σύμφωνα με τις περισσότερες ενδείξεις ο αρχαίος δήμος της Λευκονόης. Στο παρελθόν πίστευαν ότι στην θέση του σημερινού δήμου Ιλίου βρισκόταν ο αρχαίος δήμος Τρώων ή Ξυπέτης, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από την σύγχρονη έρευνα^[36]. Η Κηφισιά, οι Αχαρνές, οι Αφίδνες, η Παλλήνη, η Παιανία και η Εκάληβρίσκονταν στην θέση των σημερινών ομώνυμων δήμων ενώ ο Σφηττός από την οποία πήρε το όνομα η σημερινή λεωφόρος Λαυρίου βρισκόταν δυτικά του σημερινού Κορωπίου. Επίσης ο Ωρωπός στα βόρεια της Αττικής ήταν άλλοτε Αθηναϊκή πόλη και άλλοτε Βοιωτική.

Αρχαίος  Έρμος και Χαϊδάρι

Ο αρχαίος Έρμος τοποθετείται από τους ερευνητές στην περιοχή του σημερινού Χαϊδαρίου, παρόλο που η περιοχή δεν έχει δώσει οικιστικά κατάλοιπα και ο αρχαίος οικισμός του Έρμου δεν έχει εντοπιστεί. Η γεωγραφική ταύτιση όμως είναι βέβαιη, βάσει των ιστορικών στοιχείων. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι το ταφικό Μνημείο της Πυθιονίκης ιδρύθηκε στον δήμο του Έρμου, κοντά στην Αρχαία Ιερά Οδό. Ο Αρποκρατίων επισημαίνει και την ύπαρξη ομώνυμου ποταμού, τον οποίο κατά τη δεκαετία του 1890, ο Γερμανός αρχαιολόγος Arthur Milchhöfer ταύτισε με ποταμάκι που έρεε κάτω από το Δαφνί και χυνόταν στον Κηφισό.

Η έμφαση στις ανασκαφές κατά μήκος της Ιεράς Οδού, στη Μονή Δαφνίου και το Ιερό της Αφροδίτης (Χαϊδάρι), δεν επέτρεψε ακόμα στους αρχαιολόγους να ερευνήσουν διεξοδικά την περιοχή, προκειμένου να εντοπίσουν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του Έρμου. Συστηματικές έρευνες επιφάνειας και περαιτέρω ανασκαφικές τομές στις περιοχές γύρω από το Δαφνί και τον Λόφο του Προφήτη Ηλία, είναι πιθανό να φέρουν στο φως πληροφορίες σχετικά με τη θέση και την έκταση του αρχαίου αυτού δήμου

Λευτέρης Σ. Αλέξανδρος Μ.